«Πώς μπορώ να συζητήσω δύσκολα θέματα με ένα μικρό παιδί»

Webinar για γονείς και εκπαιδευτικούς

Τετάρτη 31 Ιανουαρίου 2024, στις 7 το βράδυ
Ζωντανά από την πλατφόρμα ΖΟΟΜ των εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Διαβάζοντας το βιβλίο ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ, εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Καλλιόπης Εμμανουηλίδου, εντυπωσιάστηκα συνειδητοποιώντας πόσα πραγματικά δύσκολα θέματα χρειάζεται να αντιμετωπίσει μια εκπαιδευτικός Νομίζω ΜΑΛΙΣΤΑ ότι έχω αντιμετωπίσει τα περισσότερα από αυτά !!!!!
Το θέμα είναι πόσο συνειδητά και σωστά προετοιμασμένοι είμαστε για κάτι τέτοιο. Γιατί η αλήθεια είναι ότι συχνά τα αντιμετωπίζουμε παρορμητικά, αμήχανα, τα κουκουλώνουμε ή ακόμα πιο επικίνδυνο γινόμαστε ψυχολόγοι ή ειδικοί.
Πώς λοιπόν πρέπει να συζητηθούν διάφορα δύσκολων θεμάτων (διαζύγιο, πένθος, φυσικές καταστροφές, συρράξεις κτλ.).
Πώς μπορεί ένας εκπαιδευτικός να είναι προετοιμασμένος για την καθημερινή αλληλεπίδραση με τα παιδιά και τις οικογένειές τους, για τα απρόοπτα (δυστυχώς τα δυσάρεστα) που φέρνει ο χρόνος και η ζωή γενικότερα  
Θα ξεκινούσα με τη διαπίστωση που υπάρχει και στο βιβλίο ότι πολλά από τα θέματα που αντιμετωπίζουν και απασχολούν τα παιδιά αποτελούν έννοιες που κι εμάς τους ενήλικες μας δυσκολεύουν, αποτελούν ερωτήματα για τα οποία κι εμείς ψάχνουμε απαντήσεις. Ερωτήματα στα οποία οι απαντήσεις μας εξαρτώνται από τις προσωπικές μας πεποιθήσεις ή ιδεολογίες ή βιογραφίες (αυτά δηλ. που έχουμε ζήσει και έχει χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε)
 Ξεκινώντας από αυτό νομίζω θα κρατήσω τρεις σημαντικές συμβουλές για τη διαχείριση αυτή ως εκκίνηση:
 
1^ον να διαθέσουμε λίγο χρόνο για να στοχαστούμε και να εξερευνήσουμε τι συναισθήματα έχουμε και εμείς οι ίδιοι για τα θέματα αυτά.
2^ου Να συνειδητοποιήσουμε μέχρι ποιο σημείο νιώθουμε άνετα και ασφαλείς να μιλήσουμε με το παιδί.
(Γιατί στη συνέχεια της διαχείρισης μπορεί να είναι χρήσιμο να έχουμε μαζί έναν συνάδελφό ή ακόμα και να βάλουμε έναν συνάδελφο ή τη διευθύντρια να κάνει τη συζήτηση μαζί ή χωρίς εμάς π.χ με τους γονείς.)
 3^ον το ζητούμε είναι να είμαστε εκεί για να ακούσουμε, να παρηγορήσουμε, να διευκολύνουμε τα συναισθήματα του παιδιού να εκφραστούν.
(Τις περισσότερες φορές δεν μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα για το παιδί /ίσως ούτε οι γονείς του. Μπορούμε όμως να κάνουμε ευχάριστο και ανακουφιστικό το χρόνο που περνά στο σχολείο, μιας και το σχολείο συχνά είναι η άλλη σταθερά στη ζωή του παιδιού, που εξασφαλίζει καταφύγιο, ασφάλεια, κοινωνικότητα, προστασία, ακόμα και από την οικογένεια.)
 
Είναι γεγονός, βίωμα όλων μας ότι η πραγματικότητα από τη μια μέρα στην άλλη μπορεί να μας προκαλέσει μεγάλες ανησυχίες, ανατροπές ανασφάλεια, φόβο, λύπη κλπ
Οι μεγαλύτεροι ελπίζουμε ότι έχουμε αποκτήσεις αρκετές δεξιότητες επιβίωσης, ώστε να μπορούμε να συμφιλιωνόμαστε με τον κόσμο, να μένουμε σταθεροί και να ζούμε όσο το δυνατόν καλύτερα τη ζωή μας. Τα μικρά παιδιά δεν έχουν ακόμη αποκτήσει αυτές τις δεξιότητες.
Ως εκ τούτου τα παιδιά είναι δυνατό να αναπτύξουν ανησυχίες που μπορεί να μεγεθυνθούν από φόβους που προέρχονται από γεγονότα της πραγματικής ζωής:
 
·      Η πραγματικότητα ενός διαζυγίου μπορεί να κάνει ένα παιδί να σκεφτεί ότι θα χάσει και τους δύο γονείς του.
·      Η πραγματικότητα ενός θανάτου μπορεί να κάνει ένα παιδί να πιστεύει ότι και άλλοι άνθρωποι στη ζωή του πεθαίνουν.
·      Η πραγματικότητα ενός τρομοκρατικού χτυπήματος ή πολέμου μακριά από το σπίτι του παιδιού ίσως να το κάνουν να σκεφτεί ότι το δικό του σπίτι και η δική του κοινωνία δέχονται επίθεση.
·      Σε μερικές καταστάσεις μπορεί όντως να απειλείται η κοινωνία του παιδιού, η καθημερινή του πραγματικότητα: πλημμύρες ή πυρκαγιές
 
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ακόμα και όταν ως οι ενήλικες δεν έχουμε σίγουρες απαντήσεις, ακόμα και όταν προσπαθούμε να καταλάβουμε και να διαχειριστούμε τα γεγονότα και τα συναισθήματά μας ή να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις και εμπειρίες, οφείλουμε ως γονείς πρωτίστως αλλά και ως εκπαιδευτικοί να προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να νιώσουν ασφάλεια, παρηγοριά και ελπίδα.
Να είμαστε εκεί για να τα ακούσουμε, να τα καθησυχάσουμε, να αφουγκραστούμε τις ερωτήσεις τους και να δώσουμε απαντήσεις και υποστήριξη, όσο πιο πολύ γίνεται.
Το κλειδί εδώ είναι η προετοιμασία –σε ατομικό και ομαδικό συλλογικό επίπεδο
Σε ατομικό επίπεδο όπως αναφέραμε χρειάζεται αυτογνωσία, επίγνωση του πώς εγώ η ιδέα αισθάνομαι και διαχειρίζομαι τα θέματα, αυτοπεποίθηση, να μπορώ να ζητώ βοήθεια και συμβουλή.
Σε συλλογικό - ομαδικό επίπεδο χρειάζεται η σχολική μονάδα να μπορεί να λειτουργεί ως κοινότητα:
Να υπάρχει δηλαδή μια κουλτούρα συνεργασίας, αλληλοβοήθειας, υποστήριξης, συμπερίληψης.
Να υπάρχουν διαδικασίες που να υποστηρίζουν όλες αυτές τις ωραίες λέξεις:
·      ειδικές συνεδριάσεις του συλλόγου διδασκόντων,
·      επιμόρφωση π.χ. από τη ΜΕΡΙΜΝΑ,
·      ψυχολόγος/ κοινωνικός λειτουργός
·     πρωτόκολλα ενεργειών σε έκτακτες ανάγκες /ορισμός ομάδων όπως πχ. για σεισμό, πρόληψη σχολικής βίας κλπ
·      πρωτόκολλα επικοινωνίας: ποιος ενημερώνει ποιον; Και πώς;
Δηλ. ο σύλλογος διδασκόντων να έχει αφιερώσει χρόνο να συζητήσει και συναποφασίσει την ακολουθία ενεργειών σε ανάλογες καταστάσεις. Αυτό περιλαμβάνει από
·      τις λίστες τηλεφώνων των γονέων των παιδιών στο ταμπλώ κάθε τάξης
·  Ποιος ενημερώνει ποιον; Ποιος χρειάζεται να γνωρίζει σχετικά και να αναμειχθεί στο θέμα; Για παράδειγμα, σε μια τάξη στην οποία υπάρχουν περισσότεροι από ένας δάσκαλοι, μπορεί να κριθεί κατάλληλο να μοιραστείτε το ζήτημα με τους άλλους δασκάλους, ώστε να υπάρχει μια κοινή αντιμετώπιση και κυρίως ενημέρωση για τα γεγονότα της ζωής του παιδιού. Η ειδικότητα ενημερώνει το δάσκαλο /τη διεύθυνση. Η διεύθυνση πώς ενημερώνει
· Χάραξη κοινής γραμμής εκπαιδευτικών/διεύθυνσης. Η διεύθυνση στο σχολείο θα πρέπει να είναι ενήμερη και να αποφασίζεται από κοινού ο τρόπος αντιμετώπισης και υποστήριξης
· Ποιος ενημερώνει τους γονείς, (η δασκάλα της τάξης, η ειδικότητα, η διευθύντρια;) Ποιον γονέα ενημερώνει (Σε περίπτωση διαζυγίου)
·   Πώς ενημερώνει πχ τηλέφωνο, την ώρα της δουλειάς, κλείνει ραντεβού κλπ
· Ποιοι τρέχουνε για βοήθεια; Υπάρχει η δασκάλα της τάξης/κάποιο άλλο πρόσωπο εμπιστοσύνης; (π.χ δασκάλα προηγούμενης τάξης)
·  Πού αναζητούμε βοήθεια; και υποστήριξη από τρίτους πχ. Η Μέριμνα
 
Ειδικότερα, η αντιμετώπιση ανάλογων ζητημάτων που αφορούν τη σχέση με τους γονείς απαιτεί- προϋποθέτει ένα κλίμα εμπιστοσύνης, παράλληλα με την ύπαρξη ορίων, εχεμύθειας και σοβαρότητας.
Φυσικά, όλα αυτά δεν χτίζονται από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζεται προγραμματισμός, σχεδιασμός σε γενικότερο επίπεδο, αντιμετώπιση ζητημάτων μέσα από την καθημερινότητα, γενικότερο κλίμα αποδοχής, συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης.
 
Επανέρχομαι όμως στην προτροπή της συγγραφέως να μην ξεχνούμε ότι ο ρόλος μας  είναι να παράσχουμε  υποστήριξη για το παιδί και την οικογένεια μέχρι τον βαθμό που μπορούμε και που δέχεται η οικογένεια. Πχ. πένθος
Φυσικά, υπάρχουν και οι περιπτώσεις που θα χρειαστεί σε επίπεδο σχολικής μονάδας να αναζητήσουμε τρόπους για να πείσουμε τους γονείς ή το γονέα να δεχτεί βοήθεια ή να αλλάξει πιθανόν τρόπους αντιμετώπισης σε κάποιο ζήτημα που αφορά την οικογένεια και το παιδί. Ας μην ξεχνάμε ότι εμείς είμαστε εκεί για το παιδί το οποίο αποτελεί τη γέφυρα που ενώνει τον παιδαγωγό και την οικογένεια.
 
Πώς θα δώσουμε αυτή την υποστήριξη άμεσα; Εδώ και τώρα; Ακόμα και αν δεν υπάρχουν όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις;
Εδώ θέλω να σημειώσω φράσεις οδηγούς που βρήκα στο βιβλίο:
Μαθαίνω να ακούω
Δεν βιάζομαι
Μαθαίνω την παύση και τη σιωπή
Συνεργάζομαι με την οικογένεια και τους συναδέλφους μου
Ζητώ βοήθεια

       
Με άλλα λόγια:
ακούμε και δεν βιαζόμαστε να δώσουμε πληροφορίες ή λύσεις
κερδίζουμε χρόνο για να μάθουμε περισσότερα από την οικογένεια του παιδιού και την προσέγγιση που θέλει έχει στο ζήτημα
υποδεχόμαστε την ερώτηση με ειλικρίνεια και τις πληροφορίες με ψυχραιμία
ενθαρρύνουμε το παιδί να βρει τρόπο να διοχετεύσει τα συναισθήματα που έχει για αυτήν την κατάσταση.
Δεν ξεχνάμε, ερευνούμε το ζήτημα και επανερχόμαστε!